Αγχώδεις Διαταραχές
Ελάχιστοι από εμάς περνούμε έστω μια εβδομάδα της ζωής μας, χωρίς να βιώσουμε άγχος ή φόβο.
Το άγχος ορίζεται ως η ανησυχία γύρω από ένα πρόβλημα που το άτομο προσδοκά ότι θα προκύψει. Αντίθετα ο φόβος ορίζεται ως η αντίδραση σε ένα άμεσο κίνδυνο.
Τόσο το άγχος όσο και ο φόβος μπορεί να συνοδεύεται από διέγερση, δηλαδή από αυξημένη δραστηριότητα του συμπαθητικού νευρικού συστήματος. Το άγχος και ο φόβος δεν είναι αναγκαστικά «κακά» συναισθήματα, και τα δυο είναι, ουσιαστικά, προσαρμοστικά συναισθήματα. Όταν όμως το άγχος είναι λίγο, τότε μπορούμε να πούμε πως είναι προσαρμοστικό, το πολύ άγχος όμως αποβαίνει καταστροφικό. Σε κάθε περίπτωση όταν ο φόβος ή το άγχος παρεμποδίζουν την λειτουργικότητα του ατόμου ή προκαλούν σημαντική δυσφορία τότε μιλάμε για παθολογικό άγχος.
Οι αγχώδεις διαταραχές έχουν στην πλειονότητά τους χρόνια πορεία, με εξάρσεις και υφέσεις εφόσον δεν αντιμετωπιστούν επαρκώς.
Εμφανίζουν αυξημένο κίνδυνο επιπλοκής με κατάχρηση αλκοόλ ή ουσιών, σε μια προσπάθεια ανακούφισης του άγχους.
Επίσης, στη χρόνια πορεία τους μπορεί να επιπλακούν με κατάθλιψη και αυτοκτονικότητα.
Οι αγχώδεις διαταραχές που θα μας απασχολήσουν στη συνέχεια είναι εκείνες στις οποίες το άγχος αποτελεί το κύριο και προεξάρχον σύμπτωμα, χωρίς να μπορεί να εξηγηθεί καλύτερα από κάποια άλλη αιτία.
Κάποιες κύριες Διαταραχές Άγχους
- Γενικευμένη αγχώδης διαταραχή: ανεξέλεγκτη ανησυχία με διάρκεια τουλάχιστον 6 μηνών. Δυσανάλογη προς τις αντικειμενικές διαστάσεις. Συχνή και επίμονη ανησυχία για πολλά θέματα ζωής, θεμάτων (π.χ. εργασία, σχολείο, οικογένεια). Η ανησυχία εκφράζεται με σωματικά ενοχλήματα, ευερεθιστότητα, κόπωση, διαταραχές ύπνου ή συγκέντρωσης κ.λπ. Επιπολασμός ζωής 2,5-11%. 2/3 των ασθενών είναι γυναίκες. Μόλις το 1/3 αναζητά βοήθεια, μετά από αρκετά χρόνια.
- Ψυχαναγκαστική- καταναγκαστική διαταραχή: ψυχαναγκασμοί- ανεξέλεγκτες σκέψεις, παρορμήσεις ή εικόνες ή καταναγκασμοί- επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές ή νοητικές πράξεις. Χαρακτηρίζεται από την παρουσία ιδεοληψιών και ψυχαναγκασμών. Ιδεοληψίες: επίμονες, επαναλαμβανόμενες σκέψεις, εικόνες ή παρορμήσεις που βιώνονται ως παρείσακτες. Ψυχαναγκασμοί: επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές ή νοητικές διεργασίες με μορφή τελετουργιών με ιδεοληψίες.
- Διαταραχή μετά από ψυχοτραυματικό στρες: η συνέπεια μιας δραματικής εμπειρίας, όπου το άτομο αναβιώνει το δραματικό γεγονός, αποφεύγει ερεθίσματα σχετικά με το γεγονός και βιώνει αυξημένη διέγερση.
- Διαταραχή από οξύ στρες: τα συμπτώματα είναι παρόμοια με εκείνα της
διαταραχής μετά από ψυχοτραυματικό στρες, αλλά εμφανίζονται για λιγότερο από τέσσερις εβδομάδες μετά το τραυματικό γεγονός - Ειδική φοβία: το άτομο φοβάται αντικείμενα ή καταστάσεις, σε βαθμό που δεν αναλογεί στο πραγματικό κίνδυνο (αεροπλάνα, αίμα, ύψη, εντομά).Επιπολασμός ζωής 6-10%. 2/3 είναι γυναίκες. Έναρξη νόσου νωρίς (<25 χρονών). Λίγοι αναζητούν θεραπεία.
- Κοινωνική φοβία: το άτομο φοβάται άγνωστα άτομα ή ότι θα υποστεί εξονυχιστικό έλεγχο από τους άλλους Φόβος και αποφυγή κοινωνικών καταστάσεων όπου το άτομο ενδέχεται να γίνει αντικείμενο παρατήρησης ή σχολιασμού. Περιορισμένη μορφή (δυσκολία σε συγκεκριμένες καταστάσεις π.χ. διαλέξεις, επικοινωνία με το άλλο φύλο) και γενικευμένη μορφή (σε πλειάδα συνθηκών). Επιπολασμός ζωής 3-13%. Υπερέχουν ελαφρά οι άνδρες αναζητούν συχνότερα βοήθεια η γυναίκες.
- Διαταραχή πανικού: άγχος για επαναλαμβανόμενες προσβολές πανικού, μερικές φορές συνοδεύεται από αγοραφοβία, δηλαδή από φόβο να βρεθεί κανείς σε μέρη, όπου θα μπορούσαν να προκύψουν προσβολές πανικού. Οι κρίση πανικού είναι μια συγκεκριμένη χρονική περίοδος έντονου άγχους και ανησυχίας όπου εμφανίζονται και κορυφώνονται εντός 10 λεπτών συμπτώματα όπως: εφίδρωση, δύσπνοια, αίσθημα πνιγμού, στηθάγχη, ταχυκαρδία, αίσθημα παλμών, εξάψεις, τρόμος, ναυτία, επιγαστραλγία, ζάλη, αστάθεια, παραισθησίες, αίσθημα αποξένωσης από την πραγματικότητα, φόβος θανάτου ή απώλειας ελέγχου. Ιδιαίτερα έντονο και αγωνιώδες βίωμα.
Άλλες αιτίες άγχους
Σωματικών νοσημάτων, (π.χ. νευρολογικές φλεγμονώδη ή κακοήθη νοσήματα) Το άγχος μπορεί να εμφανιστεί σε πληθώρα διαταραχές, ενδοκρινολογικές παθήσεις, αυτοάνοσα.
Ακόμα, στο πλαίσιο της χρήσης ή στέρησης φαρμάκων και ουσιών ( π.χ. αλκοόλ, κάνναβη, αμφεταμίνες).
Τέλος, μπορεί να συνοδεύει άλλα ψυχιατρικά νοσήματα όπως η κατάθλιψη ή η σχιζοφρένεια, χωρίς όμως να αποτελεί το κύριο σύμπτωμα αυτών.
Επιδημιολογία
Επιπολασμός βίου 20-25%.
1 στους 4 ανθρώπους θα αναπτύξει κάποια στιγμή της ζωής του μία αγχώδη διαταραχή.
19 εκατ. ενήλικες στις ΗΠΑ νοσούν κάθε χρόνο (NIMH).
Νοσηρότητα υψηλότερη στις γυναίκες, σε αστικό περιβάλλον και σε νεαρές ηλικίες 24-44 ετών.
Παράγοντες κινδύνου: το χαμηλό και μορφωτικό επίπεδο, τα ψυχοπιεστικά γεγονότα (π.χ) ανεργία, οικονομικά προβλήματα) και οι διαπροσωπικές απώλειες.
Αιτιολογία Αγχωδών ∆ιαταραχών
- Πολυπαραγοντική
- Βιολογική-γενετική επιβάρυνση
- Ψυχολογική ευαλωτότητα
- Περιβαλλοντική επίδραση
Οι αγχώδεις διαταραχές αποτελούν πολύ συχνές ψυχικές διαταραχές.
Η προσεκτική διαγνωστική προσέγγιση των αγχωδών διαταραχών και ο αποκλεισμός σωματικών ή άλλων ψυχιατρικών αιτιών του άγχους αποτελεί το πρώτο βήμα για την αντιμετώπισή τους.
Η εξατομικευμένη θεραπευτική προσέγγιση από κάποιο ειδικό της ψυχικής υγείας μπορεί να εξασφαλίσει τα καλύτερα αποτελέσματα και να προστατεύσει τον ασθενή από τις δυσάρεστες συνέπειες που η χρονιότητα της νόσου μπορεί να επιφέρει.
Φαρμακευτικές προσεγγίσεις
Συμπτωματικά: χρησιμοποιούνται αγχολυτικά φάρμακα για άμεση μείωση του άγχους (π.χ. σε ειδικές φοβίες ή σε κρίση πανικού) ή οι β-αδρενεργικοί αναστολείς για μείωση των σωματικών εκδηλώσεων του άγχους(π.χ κοινωνική φοβία).
φάρμακα.
Θεραπευτικά: χρησιμοποιούνται αντικαταθλιπτικά φάρμακα.
Η διάρκεια της αγωγής ποικίλει ανάλογα με τα συμπτώματα και τη χρονιότητα της διαταραχής.
Ψυχοθεραπευτικές προσεγγίσεις
Πολλές είναι οι ψυχοθεραπευτικές προσεγγίσεις που χρησιμοποιούνται, όπως η βραχεία ψυχοδυναμική, η συστημική ή η υποστηρικτική ψυχοθεραπεία.
Η γνωσιακή-συμπεριφορική θεραπεία θεωρείται η θεραπεία εκλογής για τις αγχώδεις διαταραχές.
Η γνωσιακή προσέγγιση επικεντρώνεται στην τροποποίηση των νοητικών διεργασιών που προηγούνται των αγχωδών συμπτωμάτων.
Η συμπεριφορική στον έλεγχο σωματικών συμπτωμάτων και την τροποίηση συμπεριφορών συνδεόμενων με τις αγχώδεις διαταραχές.
Και οι δύο προσεγγίσεις (φαρμακευτική και ψυχοθεραπευτική) έχουν υψηλή αποτελεσματικότητα, ενώ ο συνδυασμός τους προσφέρει τα καλύτερα αποτελέσματα τόσο άμεσα όσο και μακροπρόθεσμα (μείωση υποτροπών).